Orzeczenia
2011.10.11, wyrok Trybunał Konstytucyjny, sygn. akt P 18/09
1. W myśl utrwalonej linii orzeczniczej Trybunału wskazane wyżej art. 193 Konstytucji oraz art. 3 ustawy o Trybunale, zawierające tę samą treść normatywną, określają trzy przesłanki, stanowiące zarazem konieczne wymogi pytań prawnych kierowanych przez sądy do Trybunału. Przepisy te określają mianowicie przesłankę podmiotową, przesłankę przedmiotową oraz przesłankę funkcjonalną. Przesłanki te stanowią, w świetle wspomnianych wyżej przepisów, wymogi konieczne pytania prawnego, aby mogło być ono rozpoznane merytorycznie przez Trybunał, tzn. poddane kontroli konstytucyjnej. Niedopełnienie któregoś z tych wymogów skutkuje niemożnością dokonania kontroli konstytucyjnej w zakresie, którego brak dotyczy, a w konsekwencji umorzeniem postępowania z powodu niedopuszczalności wydania wyroku....
2. Przesłanka podmiotowa określa podmiot, któremu przysługuje kompetencja do przedstawienia pytania prawnego do Trybunału. Jest nim każdy sąd w rozumieniu art. 175 Konstytucji. Przesłanka przedmiotowa pytania prawnego została określona w art. 32 ust. 1 ustawy o Trybunale. Zgodnie z tym przepisem sąd przedstawiający pytanie prawne powinien określić kwestionowany akt normatywny lub jego część oraz sformułować i uzasadnić zarzut jego niezgodności z oznaczonym aktem normatywnym wyższego stopnia. Natomiast przesłanka funkcjonalna, którą również winno spełniać każde pytanie prawne, aby mogło być dopuszczone do merytorycznego rozpoznania, to wynikające z pytania prawnego istnienie zależności między odpowiedzią Trybunału na pytanie prawne a rozstrzygnięciem sprawy zawisłej przed sądem, w związku z którą pytanie prawne zostało Trybunałowi przedstawione....
3. Kontrola konstytucyjności aktu normatywnego inicjowana w trybie pytania prawnego uzależniona jest zatem od istotności (relewantności) kwestii prawnej wskazanej w pytaniu prawnym dla konkretnego rozstrzygnięcia sądowego. (...) Trybunał zwracał również uwagę w swoich orzeczeniach, że przy ustalaniu funkcjonalności (relewantności) pytania prawnego trzeba mieć na uwadze, że z reguły nie będzie dochowana przesłanka funkcjonalna wówczas, „gdy rozstrzygnięcie sprawy jest możliwe bez uruchamiania instytucji pytań prawnych. Sytuacja taka wystąpi w szczególności wówczas, gdy istnieje możliwość usunięcia nasuwających się wątpliwości prawnych przez stosowną wykładnię budzącego zastrzeżenia aktu prawnego, bądź też możliwość przyjęcia za podstawę rozstrzygnięcia innego aktu....
4. Systemowe powiązania między art. 20 i art. 22 Konstytucji oznaczają, iż wolności działalności podmiotów w sferze gospodarczej nie należy odrywać od reguł „społecznej gospodarki rynkowej”, skoro w świetle art. 20 Konstytucji wolność działalności gospodarczej jest jednym z filarów takiego ustroju gospodarczego, obok własności prywatnej, solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych....
5. Ustalając treści normatywne klauzuli generalnej „ważnego interesu publicznego”, zawartej w art. 22 Konstytucji, Trybunał zaznaczał, że w klauzuli tej mieszczą się także inne materialnoprawne przesłanki ograniczenia wolności działalności gospodarczej niż te, które są wymienione w art. 31 ust. 3 Konstytucji (bezpieczeństwo, porządek publiczny, ochrona środowiska, ochrona zdrowia, ochrona moralności publicznej, ochrona wolności i praw innych osób). Ustawodawca, powołując się na „ważny interes publiczny” uzasadniający ograniczenie wolności działalności gospodarczej, może się bowiem powołać również na inne przesłanki materialnoprawne niż te, które są wymienione w art. 31 ust. 3 Konstytucji, ale musi takie przesłanki uzasadnić przepisami lub wartościami konstytucyjnymi....
6. Istota zasady proporcjonalności określona w szczególności przez „konieczność” ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw, o której mowa w art. 31 ust. 3 Konstytucji, zawiera w sobie dyrektywę niezbędności, przydatności i proporcjonalności sensu stricto wprowadzonych ograniczeń. Ustalenie, czy powyższe wymogi są spełnione, wymaga analizy każdej konkretnej regulacji ograniczającej prawa lub wolności, przez skonfrontowanie wartości i dóbr chronionych w danej regulacji z tymi wartościami i dobrami, które podlegają ograniczeniu; wymaga również oceny metody regulacji prawnej...
7. Trybunał Konstytucyjny podzielił powyższe poglądy dotyczące charakteru prawnego opłaty określonej w art. 20 ustawy, będącej szczególnego rodzaju wynagrodzeniem wynikającym z zobowiązania cywilnoprawnego, którego bezpośrednim źródłem są przepisy ustawy....
8. Podsumowując powyższe ustalenia dotyczące charakteru opłat, o których mowa w art. 20 ustawy, Trybunał podkreśla, że stanowią one nie tylko rekompensatę dla twórców, artystów wykonawców czy wydawców, ale są również rezultatem tworzenia przez władzę państwową pewnego mechanizmu równowagi w sferze interesów gospodarczych i społecznych różnych grup społecznych, których działalność zawodowa jest związana z nowymi technikami zwielokrotniającymi lub reprograficznymi, a także tych grup, których twórcza działalność zawodowa (w szerokim sensie) jest dotknięta bezpośrednio przez rozwój różnych technologii dotyczących reprografii, zwielokrotniania lub utrwalania utworów....
9. Zaskarżony art. 105 ust. 2 ustawy określa tzw. roszczenie informacyjne przysługujące organizacji zbiorowego zarządzania do udzielenia informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych przez nią wynagrodzeń i opłat. Roszczenie informacyjne określone w art. 105 ust. 2 ustawy ma charakter generalny, jest związane z dochodzeniem wszelkich wynagrodzeń i opłat. Chodzi o informacje i dokumenty niezbędne do określenia wysokości wszelkich dochodzonych przez organizację z.z. wynagrodzeń i opłat wynikających z ustawy; nie tylko w zakresie określenia wysokości dochodzonych przez organizację z.z. opłat, o których mowa w art. 20 ustawy....
10. Art. 105 ust. 2 ustawy pełni rolę generalnej klauzuli dotyczącej roszczeń informacyjnych przysługujących organizacji z.z. w zakresie wszelkich wynagrodzeń określonych w ustawie, przysługujących podmiotom wskazanym w art. 104 ust. 1 ustawy, także w zakresie roszczeń o wynagrodzenie wymienionych w art. 79 ustawy....
11. Z art. 105 ust. 2 ustawy wynika ograniczenie wolności działalności gospodarczej, przysługującej każdemu podmiotowi prywatnoprawnemu na mocy art. 20 Konstytucji. Jak wspomniano wyżej, w tym przepisie Konstytucji wolność działalności gospodarczej określona jest nie tylko jako zasada ustroju gospodarczego, ale również jako podstawowa wolność przysługująca podmiotom w sferze działalności gospodarczej. Natura każdej wolności podstawowej ma postać absolutną, przeto także wszelkie zobowiązanie ustawowe podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą do określonych działań – w tym przypadku zobowiązanie go do udzielenia organizacji zbiorowego zarządzania informacji oraz udostępniania dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych przez nią opłat – jest również ograniczeniem wolności działalności gospodarczej....
12. Roszczenie informacyjne określone w art. 105 ust. 2 ustawy i wspomniana wyżej kompetencja sądu wynikająca z art. 80 ust. 1 pkt 2 ustawy to dwie różne instytucje prawne....
13. Celem opłaty, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy oraz związanego z nią roszczenia informacyjnego, określonego w art. 105 ust. 2 ustawy, jest ochrona praw twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców. Oznacza to, że wskazane wyżej ograniczenie wolności działalności gospodarczej w art. 105 ust. 2 ustawy nastąpiło ze względu na przesłankę materialnoprawną ograniczenia wolności działalności gospodarczej, wyrażoną w art. 31 ust. 3 Konstytucji, a mianowicie ze względu na prawa innych osób. Przesłanka ta stanowi „ważny interes publiczny” ograniczenia wolności działalności gospodarczej....
14. Cel udostępnienia informacji i dokumentów, a mianowicie określenie wysokości dochodzonych opłat, określa nieprzekraczalną dla organizacji z.z. granicę ich wykorzystania....
2011.02.08, wyrok Sąd Apelacyjny w Warszawie, sygn. akt I Aca 855/10
1. Organizacje, o których mowa w tym przepisie (art. 104 u.p.a.p.p.- przyp.), są uprawnione do zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi - w zasadzie jedynie majątkowymi (...)- w imieniu własnym na rzecz podmiotów uprawnionych. Uprawnienie to obejmuje różnego rodzaju formy wykonywania praw autorskich lub praw pokrewnych, w szczególności kontrolowanie korzystania z dóbr chronionych normami prawa autorskiego, negocjowanie umów licencyjnych z przyszłymi użytkownikami tych dóbr, inkasowanie wynagrodzeń od użytkowników, a w niektórych sytuacjach także ustalanie wynagrodzeń, ich dochodzenie na drodze sądowej oraz ostatecznie przeprowadzenie podziału uzyskanych sum pomiędzy osobami uprawnionymi....
2. Realizacja zbiorowego zarządu przez organizację zbiorowego zarządzania wymaga spełnienia łącznie dwóch przesłanek. Po pierwsze, organizacja musi być uprawniona do wykonywania zbiorowego zarządu określonymi utworami na odpowiednich polach eksploatacji. Po drugie, jej działanie względem konkretnych podmiotów powinno mieć podstawę: a) w umowie; b) w stosownym przepisie prawa; c) w zasadach prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia, według reguł określonych w kodeksie cywilnym ( negotiorum gestio)....
3. Sprawą gospodarczą, a więc rozpatrywaną w postępowaniu odrębnym, zgodnie z art. 479 k.p.c. jest sprawa miedzy przedsiębiorcami, w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 czerwca 2008 r., III CZP 4/08, wskazał, iż istotnym składnikiem zawartej w art. 4791 § 1 k.p.c. definicji pojęcia sprawa gospodarcza, stanowiącego podstawę kwalifikacji prawnej do postępowania odrębnego jako element podmiotowy jest konieczność aby stronami postępowania byli przedsiębiorcy. Jednak 4791 § 1 k.p.c. wymaga obok kryterium podmiotowego spełnienia kryterium przedmiotowego — musi być to sprawa w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej., a OZZ nie prowadzą w imieniu własnym działalności zarobkowej. Obok działalności w zakresie zbiorowego zarządu OZZ prowadzą także inną działalność, i właśnie z tytułu tej działalności i w jej zakresie powinny być traktowane jako przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą. Nie ma to jednak żadnego wpływu na kwalifikacje działalności w zakresie zbiorowego zarządu. Oznacza to, iż jedna i ta sama organizacja w odniesieniu do określonego rodzaju działalności może spełniać przesłanki podmiotu gospodarczego w rozumieniu u.s.d.g, zaś w odniesieniu do innego rodzaju działalności nie podlegać takiej kwalifikacji. Nie jest sprawą gospodarczą sprawa prowadzona przez OZZ o zapłatę wynagrodzenia należnego twórcy za korzystanie z jego utworów....
4. OZZ zarządza prawami cudzymi, a mianowicie prawami twórców i ich następców prawnych, a fakt wykonywania zbiorowego zarządzania nie uchybia traktowaniu zarządzanych praw jako indywidualnych praw podmiotowych podmiotów do nich materialnie uprawnionych. Stwierdzenie to ma zasadnicze znaczenie dla oceny, czy proces o ochronę tych praw powinien się toczyć jako sprawa gospodarcza oraz czy do roszczeń dochodzonych przez OZZ należy w szczególności stosować zasadę trzyletniego okresu przedawnienia. Charakter prawny zarządzającego prawami ( a więc nawet gdyby OZZ uznać za przedsiębiorstwo) nie może mieć znaczenia dla statusu praw będących przedmiotem zarządzania. Inne stanowisko powodowałoby ograniczenie praw podmiotowych uprawnionych z tytułu prawa autorskiego, mniemającej podstawy prawnej....
5. Zgodnie z treścią art.162 k.p.c. strona nie może skutecznie zarzucać w apelacji uchybienia przez sąd pierwszej instancji przepisom postępowania, dotyczącego wydania postanowienia oddalającego wniosek o przeprowadzenie dowodów, jeżeli nie zwróciła uwagi sądu na to uchybienie .Odmowa przeprowadzenia dowodu nawet z naruszeniem art. 217 § 2 k.p.c. nie jest uchybieniem przepisom postępowania, których naruszenie Sąd powinien wziąć pod uwagę z urzędu. Celem regulacji zawartej w art. 162 k.p.c. jest m.in. zapobieganie nielojalności procesowej przez zobligowanie stron do zwracania na bieżąco uwagi sądu na uchybienia procesowe w celu ich niezwłocznego wyeliminowania i niedopuszczenie do celowego tolerowania przez strony takich uchybień z zamiarem późniejszego wykorzystania ich w środkach odwoławczych....
6. Wyrażona w tym przepisie (art. 45 u.p.a.p.p- przyp.) zasada odrębności wynagrodzeń za poszczególne pola eksploatacyjne pozostaje w pewnym związku - z nie odnotowaną w ustawie - zasadą odrębności wynagrodzenia za stworzenie i dostarczenie dzieła oraz za przeniesienie praw autorskich (udzielenie licencji). Na tej podstawie przyjmuje się w praktyce, że jeżeli z umowy nie wynika, iż określone w niej wynagrodzenie jest wynagrodzeniem nie tylko za sporządzenie i dostarczenie dzieła, ale i za przyznanie drugiej stronie określonych uprawnień objętych treścią prawa autorskiego - wówczas za przeniesienie autorskich praw majątkowych lub upoważnienie do korzystania z utworu autorowi przysługuje odrębne wynagrodzenie....
7. Naruszeniem autorskich praw majątkowych jest takie działanie, które można kwalifikować jako wkroczenie w zakres cudzego prawa majątkowego (monopolu eksploatacyjnego na konkretny utwór) bez zgody uprawnionego. \"Prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu\" jest uprawnieniem względnym. Jest ono traktowane jako pochodna prawa do rozporządzania utworem. Najpierw trzeba dokonać czynności dyspozycji prawami, a wynagrodzenie jest wynikiem tej dyspozycji...
8. Stawki wynikające z tabeli zatwierdzonej przez Komisję Prawa Autorskiego i z tabeli, która zatwierdzona nie została -bez względu na panujące w doktrynie rozbieżności poglądów, czy tego typu tabele nadal obowiązują czy też utraciły moc (...) wskazują na ukształtowaną sytuację rynkową w tym zakresie....
2011.05.18, wyrok Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, sygn. akt I ACa 466/11
1. Ma (...) prawo (OZZ- przyp.) do wytaczania powództw przeciwko podmiotom naruszającym te prawa( majątkowe prawa autorskie przyp.). W szczególności na mocy art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. „b\" prawa autorskiego może żądać od osoby, która naruszyła te prawa zapłaty sumy pieniężnej w wysokości trzykrotności wynagrodzeń, które w chwili jego dochodzenia byłyby należne tytułem udzielenia zgody na korzystanie z utworu....